Het Masschereelshuis

Het staat tusschen het Refugiehuis der Abdij van St. Geertruid en de thans niet meer bestaande steeg, de Molensteeg genaamd.

Niet onmogelijk is het, dat dit huis eerst heeft toebehoord aan de familie Spiering en dat het door het huwelijk van Petra, dochter van Klaas Spiering, schepen van den Bosch in 1447 1), met Herbert van Ooy, heer van Balgoy, is gekomen in het geslacht van dezen laatste; in elk geval behoorde het aan de dochter dezer echtelieden, Ulanda van Ooy geheeten; zij bracht het ten huwelijk aan haren man Henrick van Masschereel Janszn, ridder 2), die reeds in 1531 als eigenaar daarvan optrad (Reg. n° 139 f. 218 vso) en naar wien dit huis het Masschereelshuis genaamd werd. Den 8 April 1545 (Reg n° 167 f. 324) heeft deze, die toen geheeten werd Domicellus Henricus Massereel, dominus temporalis de Balgoyen, als man van Ulanda, dit huis, dat toen omschreven werd als „domus, area, ortus, vacua hereditas et domus posterior, staande aan de Oude Huls tusschen het erf van den Abt van St. Geertruid ex uno en eene gemeene straat ex alio en zich achterwaarts uitstrekkende tot aan den Stadswal,” met eene weide, gelegen achter dat huis buiten den vestingmuur, overgedragen aan Adrianus van Eyndhouts, ten behoeve van den zoon, dien hij van zijne genoemde vrouw had; die zoon was Herbertus van Masschereel, hun, zooals hij toen gezegd werd te zijn, filius emancipatus et apud principem de Orangne commorans ac residens. Bij gezegde overdracht werd bepaald, dat deze zoon eerst na den dood zijner ouders in het bezit van voormeld huis met weide zoude komen.

De Prins van Oranje, bij wien de jonge Herbertus van Masschereel ten tijde van gezegde overdracht verbleef, was René van Châlon; deze had reeds in 1543 in het Masschereelshuis zijn intrek gehad, zooals blijkt uit eene Schepenakte van Heusden van 22 April 1549, vermeld in meergenoemden Inventaris van P.N. van Doorninck, daar toch blijkens die akte Schepenen en Burgemeesters van Heusden op laatstgezegden

Genoemde Herbertus van Masschereel stierf zoo niet ongehuwd, dan toch kinderloos. Zijne broeders, voor zoover bekend, waren: a. Jor. Jan van Masschereel, heer van Balgoy en Opijnen 5), die huwde met Hillegonda de Cock van Opynen Arndsdochter 6).

b. Floris van Masschereel, priester en commandeur van de Duitsche Orde te Vught. Hij erfde van zijnen broeder Herbertus van Masschereel het Masschereelshuis. In eene Bossche Schepenakte van 1612 (Reg. n° 283 f. 618) staat van hem vermeld, dat hij bij gelegenheid van het huwelijk zijner nicht Catharina, dochter van Udeman van Bruheze (den zoon van mr Peter) en Petronella van Masschereel, met Ambrosius, zoon van wijlen Henrick Fabri van Gemert, aan haar fl 800 geschonken had. Hij stierf 29 April 1608 en werd, wat wij op blz. 350 reeds zagen, in de Kruiskerk te den Bosch begraven.

Naast het straatje de Molensteeg stonden oudtijds in de richting van de Weversplaats twee huizen naast elkander, met vier huisjes daar zijdelings tegen aan staande. Zij behoorden toe aan Wouter Scellens Dierckszn, die dan eens genoemd wordt raad, dan weder secretaris en griffier van den Bosch; Gijsbrecht van den Velde, secretaris en griffier van die stad en Willem Albertszn van der Lynden, in hunne hoedanigheid van uitvoerders van den uitersten wil van genoemden Scellens, verkochten 11 April 1600 (Reg. n° 334 f. 331) laatstbedoelde panden, die nu gezegd werden te zijn: twee huysen voor aen de strate neffens den andere, met vier cameren oft wooninghen dyen zydelinge aenliggende, henne erffven ende hoff daertoe behoirende, staende in d'eynde van St. Jorisstraet ter plaetse genoempt den Ouden Huls tussen de erven eertijts Gerarts van Doem, nu Anthonis Lambertss Cloot, ter eenre ende tussen den erve heere Floris Massereel, presbyter, commandeur tot Vucht, een gemeyn straetken, geheyten de Molenstege, tussen beyde liggende, ter andere zyde, streckende voor van de gemeyn straet achterwaerts tot deser stadswalle toe, aan voornoemden Anthonis Lambertszn Cloot, die in andere Bossche schepenakten vermeld wordt maeldere van zijn beroep te zijn. Hij was, zooals uit laatstgemelde akte reeds bleek, toen al eigenaar van het naast de daarbij verkochte huizen gestaan hebbend huis, de Baecsche poort genaamd, welke benaming later verbasterd is tot de Bandsche poort.

Dit huis moet aanvankelijk hebben toebehoord aan Jan van Baexen 7), die van zijne vrouw domicella Maria, dochter van Jan van Berckel, deze kinderen had:

Christopher van Baexen, priester en

Anneken van Baexen, die huwde met Clemens van Accorneys, welke bij haar deze kinderen verwekte:

a. Jan van Accorneys;

b. Antonia van Accorneys huisvrouw van Willem van Berchen;

c. Henrick van Accorneys, die huwde met Helena, dochter van Wouter van Losvelt en bij haar deze kinderen verwekte: Clementia en Jenneken van Losvelt, die in 1579 nog onmondig waren. (Reg. n° 238 f. 197).

De sub a en b genoemde kinderen, alsmede de voogden over de sub c vermelde minderjarigen verkochten 16 Januari 1579 (Reg. n° 238 f. 197) het huis de Baecsche poort, dat toen gezegd werd te zijn: huis, erf, tuin en achterhuis, staande aan de Oude Huls tusschen het huis van Wouter Scellens, secretaris en griffier van den Bosch, ex uno en dat van de Wed. Jan Mariens en hare kinderen ex alio en zich achterwaarts uitstrekkende tot aan den Stadswal, aan Gerard Arndszn van Doerne, die het 11 Maart 1600 (Reg. n° 264 f. 43 vso) weder verkocht aan genoemden Anthonis Cloot. Deze verkocht 5 Januari 1618 (Reg. n° 354 f. 136) het erf van dit laatste huis 8), dat alstoen gezegd werd te zijn: een ledige hoffstadt, daer eertijts een huys op gestaen heeft, erffe, hoff, met een poirte aen de gemeyn straet uuytgaende, genoempt de Baecxe poirt, zoomede zijne daarnaast staande twee huizen met de huisjes daarbij, zooeven vermeld, aan Werner Huyn van Amstenrade, heer van Amstenrade, ambtman te Bruggen en maarschalk van het Vorstendom Gulick, die in 1621 stierf en tot echtgenoote had Liffert, dochter van Wijnand von Leerod. Deze zal de huizen van Anthonis Cloot gekocht hebben voor de Commanderij van de Duitsche Orde te Vught, want waarom anders kocht hij, die in Gulikerland woonde, die gebouwen? En gezegde Commanderij zal ze gekocht hebben om van die huizen

item eene andere huysinge ofte woninge met eenen schoonen hoff ende versceyde cameren dyen annex, gelegen ter plaetse lest voirs, op d'ander zyde van de Molenstege, sijnde verhuert als volgt: den hoff enz.; d'eene helfte van de principale huysinge met d'eerste camer in de Molenstege enz.; d'ander helfte enz.; d'eerste camer naest het trapken; de tweede camer in de Molenstege; de derde ende leste camer naest het cleyn poertken, enz.

In 1663 hield de Commanderij der Duitsche Orde te Vught voor goed op te bestaan. Immers den 22 December 1663 11) transporteerde Ambrosius van Virmundt, Duitsch Ordensridder en commandeur der Duitsche Orde te Gemert, als daartoe gemachtigd door den Landscommandeur der Balye van Alden-

Zijne vrouw was Elisabeth van Els tot Boelenham, die als zijne weduwe den 20 October 1737 stierf en te Oyen begraven ligt.

Van hen erfde het Masschereelshuis met bijbehoorende huizen en erven hunne dochter Elisabeth Johanna Sweerts de Landas van Oijen, zooals blijkt uit eene akte van boedelscheiding, door haar 9 Mei 1709 opgemaakt met haren broeder en zusters; zij verkocht het 16 Februari 1712 aan Daniel Chambrier, brigadier en kolonel van een Regiment Zwitsers, die gehuwd was met hare zuster Gratiana Catharina Sweerts de Landas; de omschrijving van dit huis was toen als volgt: eene groote huysinghe mette naest aengelegene huysinghe, hof en orangiehuis, staande in de St. Jorisstraat en genaamd Hulsterhoeck.

De dochter van laatstgenoemde echtelieden, Johanna Suzanna Chambrier genaamd, huwde met John Sayer, ritmeester der dragonders, wien zij schonk eene dochter Elisabet Gratiana Sayer; deze trouwde met Albert Dominicus van Limburg Stirum, heer van den Wildenborch en majoor-kommandant van Arnhem en bracht hem ten huwelijk aan het Masschereelshuis met toebehooren, dat van hem geërfd werd door hunnen zoon Leopold van Limburg Stirum, raad en rentmeester der Epicopale en andere geestelijke goederen in de stad en Meiery van den Bosch, overleden te den Haag 25 Juni 1840. Diens vrouw was Theodora Odilia van der Does, vrijvrouwe van Noordwijk, die in den Bosch 3 Mei 1793 overleed, van hem 15) nalatende eenige minderjarige kinderen, wier voogden Otto Ernst Gelder van Limburg Stirum

Het Masschereelshuis en de daarbij behoorende huizen en erven zijn thans geheel verbouwd, terwijl de Molensteeg thans is dicht gebouwd, zoodat het niet meer mogelijk is de juiste plaats aan te geven waar al die huizen en erven gestaan of zich bevonden hebben. In elk geval loopt de tegenwoordige straat, de Bandsche poort genaamd, niet over hetzelfde erf, waarop eens het huis de Baecschepoort stond.